Onlarca yıldır Avrupa Birliği, insan sağlığı ve çevrenin korunması amacıyla atık yönetimi ve atıkların işlenmesine dair birçok farklı düzenleme yayımlamıştır. Bu yasalar doğal olarak atıklara uygulanmakta olup, atıklar bir ürüne dönüştüğünde atık yasaları da işlevini yitirmektedir. Avrupa Birliği’nin atık yönetiminin temel esaslarını ve genel çerçevesini belirlediği Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/AK) 2008 yılında yayımlanmış ve döngüsel ekonomi prensiplerine uyum çerçevesinde Atık üzerine 2008/98/AK Direktifini değiştiren Direktif (2018/851) ile güncellenmiştir.
Atık Çerçeve Direktifi atık önleme ve azaltım planları, genişletilmiş üretici sorumluluğu gibi birçok farklı direktifteki ortak hükümleri bir çerçevede toplamıştır. Ayrıca, yan ürün ve atık sonu kavramları da ilk kez bu direktif ile uygulamaya alınmıştır.
Atık sonu kavramı Atık Çerçeve Direktifinin 6’ncı maddesi ile düzenlenmiş olup geri dönüşüm de dahil olmak üzere geri kazanım işlemine tabi tutulmuş ve aşağıdaki şartlar doğrultusunda ilgili kriterleri sağlayan madde/malzemeler atık sonu durumuna uygun olmaktadır;
Bu kapsamda Avrupa Ortak Araştırma Merkezi (Joint Research Centre) tarafından gerekli teknik çalışmalar yapıldıktan sonra komisyon tarafından kabul edilen 3 adet Atık Sonu kriteri yayımlanmıştır:
Bununla birlikte, yürütülen çalışmalar sonucunda, atık kağıtlar, biyobozunur atıklar ve atık plastikler için de atık sonu kriterlerinin belirlenmesine yönelik teknik değerlendirme raporları hazırlanmıştır. Bu teknik değerlendirme raporlarından hareketle komisyon tarafından mevzuat çıkarılmaktadır. Bunlarla birlikte özellikle inşaat agregaları, tekstil ve atıktan türetilmiş yakıtlara yönelik de çalışmalar devam etmektedir.
Avrupa Birliği müktesebatına uyum kapsamında 02.04.2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği ile Atık Çerçeve Direktifine büyük ölçüde uyum sağlanmış olmakla birlikte, henüz atık sonu kavramı ulusal mevzuata uyumlaştırılmamıştır. Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA)’nın II. Dönemi kapsamında Çevre ve İklim Eylemi Sektör Operasyonel Programı altında desteklenen Türkiye’de Atık Sonu Kavramının Geliştirilmesi için Teknik Destek Projesi, müktesebatla halihazırda sağlanmış olan uyumun üzerine inşa edilecek olup, Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/AK) ve Atık üzerine 2008/98/AK Direktifini değiştiren Direktif (2018/851) doğrultusunda Türkiye’deki belirli atık türleri için atık sonu kriterlerinin belirlenmesi ve etkin bir şekilde uygulanması için teknik ve kurumsal kapasiteyi geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Atık sonu yaklaşımı şunları amaçlamaktadır:
Atık sonu kriterlerinin tanımlanması; bir yandan çevrenin korunmasını sağlarken, diğer yandan doğal kaynakların tüketimini ve bertaraf için gönderilen atık miktarını azaltarak geri dönüşümün kolaylaştırılması ve teşvik edilmesini hedeflemektedir.
